To już jutro…
Gminne Centrum Kultury w Żabnie i Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu – Biuro Organizacyjne w Tarnowie zapraszają na 36. Małopolski Przegląd Teatrów Lalkowych o Wielką Nagrodę Zająca Poziomki. Przegląd odbędzie się w sobotę 27 kwietnia 2023 r. w Gminnym Centrum Kultury w Żabnie.
Zaprezentuje się w nim 10 grup teatralnych w trzech kategoriach wiekowych. Swój udział potwierdziły grupy teatralne z Niedomic, Żabna, Ilkowic, Biecza, Rzepiennika Strzyżewskiego, Strzeszyna i Tarnowa. Przedstawienia oceniać będzie Komisja Artystyczna, która przyzna nagrody rzeczowe i finansowe oraz wytypuje teatr do udziału w finale Festiwalu Teatrów Dzieci i Młodzieży BAJDUREK w Nowym Sączu.
W dotychczasowej historii tego ważnego i bardzo potrzebnego przeglądu znacząco zapisały się aktorki tarnowskiego teatru: Alina Więckiewicz-Wiśniewska, Maria Zawada-Bilik (scena lalkowa prowadzona przez Ewę Marcinkiewicz) i Elżbieta Kijowska, do dzisiaj współpracująca żabnieńską placówką.
Małopolski Przegląd Teatrów Lalkowych o Wielką Nagrodę Zająca Poziomki ma na celu stworzenie młodym teatrom możliwości prezentacji własnych realizacji scenicznych, konfrontacji z innymi teatrami lalkowymi oraz inspirowanie poszukiwań repertuarowych i różnorodnych form inscenizacyjnych.
W Przeglądzie mogą prezentować się teatry: lalki, maski, plastyczne, ożywionej formy działające w jednostkach oświatowych, instytucjach kultury oraz stowarzyszeniach teatralnych z terenu województwa małopolskiego.
Przedstawienia teatralne oceniać będzie Komisja Artystyczna, która przyzna nagrody i wyróżnienia w trzech kategoriach wiekowych: teatry najmłodszych (od 3 do 6 lat), teatry dziecięce (od 7 do 12 lat) oraz teatry młodzieżowe (od 13 do 16 lat).
Interesująco o historii lalkarstwa pisał przed lat Henryk Cyganik, znakomity krakowski dziennikarz i publicysta, poeta i satyryk.
„Lalka w teatrze jest tak stara, jak sam teatr. Tyle tylko, że związana jest przede wszystkim z dziejami teatru plebejskiego, jarmarcznego, w którym obowiązywał repertuar komediowy. Od samego początku unikano eksperymentów plastycznych z lalką. Zawsze była ona odwzorowaniem żywego aktora. I wreszcie nikt praktycznie aż do czasów Wielkiej Reformy nie próbował tworzyć jakichś teorii teatru lalkowego. Aktorzy jarmarczni korzystali z niej przede wszystkim ze względów ekonomicznych.
Za pierwszego wielkiego lalkarza uznaje się Martina Powella, który w Londynie w latach 1911-1914 założył i prowadził pierwszy zawodowy, publiczny teatr lalkowy. Od tego momentu wielu znakomitych artystów interesowało się tą formą teatru, m.in. satyrą w wydaniu lalkowym zajmował się w Dublinie świetny twórca – Stretch. Szekspira i Moliera grała w lalkach Charlotte Chark. Znakomite teksty dla teatru lalkowego pisał i prowadził Samuel Foote. Można powiedzieć, że teatr lalkowy w XVIII wieku zaczął działać na równych prawach i z równym powodzeniem, co teatr żywego planu. Taki stan trwał do końca XIX wieku.
Historia teatru lalkowego jest nader interesująca, ale przecież nie ona jest przedmiotem akurat tych rozważań. Niemniej nie można pominąć jeszcze kilku faktów, które zadecydowały o tym, że dzisiaj teatr lalkowy kojarzymy przede wszystkim z widownią dziecięcą. Jako pierwszy teatr lalkowy dla dzieci stworzył Józef Szmid, w Monachium, w połowie XIX wieku. Na początku XX wieku pod wpływem nowych teorii filozoficznych i pedagogicznych (zwłaszcza Bergsona i Deweya) w Europie na przełomie wieków rozwinął się ruch pn. Nowe Wychowanie, w którym znalazło się miejsce również dla teatru lalkowego. W 1904 roku Paul Holdetrandt pisał: Teatr lalek zgodnie ze swoją naturą powoduje pełne zaangażowanie ze strony dziecka, i dlatego jest on najlepszą i najbardziej instruktywną odmianą wśród wszystkich gatunków teatru; i na nią powinni zwrócić uwagę dorośli w celu zabezpieczenia artystycznego wychowania dziecka. W Polsce w latach 1900-1904 działał już w Warszawie teatr lalkowy dla dzieci, który założyła Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa, pedagog i pisarka. Zaczęła od baśni Andrzeja Niemojewskiego pt. „O królewiczu zaklętym”. Był to już w pełni profesjonalny teatr – na początku marionetek, potem stosowano „guignole” czyli pacynki, a także lalki trikowe.”
Tak, to już 36 lat minęło od momentu, kiedy Zając Poziomka zaczął kicać ponad parawanem Wojewódzkiego Przeglądu Teatrów Lalkowych. Myślę, że jednak nie w kategoriach czasu należy spojrzeć na to zjawisko, jakim są spotkania teatrzyków lalkowych w Żabnie. Ale w kategoriach kulturowych, artystycznych, wreszcie edukacyjnych. To, co stało się w Żabnie przez te lata, jest wzorcowym procesem rozwoju artystycznego ruchu amatorskiego, bogactwem kultury narodowej, źródłem wiedzy o jednej z dziedzin sztuki narodowej. Nie chciałbym, aby te słowa zabrzmiały patetycznie, niemniej nie da się ukryć dumy i satysfakcji z wykonanego przez dwudziestolecie dzieła.
Wprawdzie tylko raz w roku i najczęściej tylko w jeden dzień spotykają się teatrzyki lalkowe w Żabnie, ale to miejsce trwa w ich świadomości przez cały czas pracy nad widowiskiem. Bo Żabno jest tą Mekką teatrów lalkowych, w której się bywa właśnie raz w roku. To jest ów bodziec, dzięki któremu region tarnowskiego jest tak mocny w tej formie teatru. Mam nadzieję, że już rychło teatr lalkowy stanie się popularny wśród dzieci i młodzieży z całej Małopolski. Tak, jak nie da się prze-cenić zjawiska kulturowego, jakim jest BAJDUREK dla teatru dramatycznego, tak trudno sobie wyobrazić obecność teatru lalkowego w procesie edukacji estetycznej dzieci i młodzieży, gdyby nie było Zająca Poziomki.
Na zakończenie Przeglądu wystąpi w Żabnie Teatra Lalki i Aktora „Kubuś” z Kielc ze spektaklem „O Wilku i Czerwonym Kapturku”. Imprezie towarzyszyć będzie wystawa fotograficzna „To My! Poziomkowi Lalkarze” oraz retrospektywna plenerowa wystawa „Poziomkowe pokolenia”. W tym dniu nastąpi także uroczyste ogłoszenie wyników i wręczenie nagród w konkursie plastycznym „Pacynki, marionetki, kukły”.
Ryszard Zaprzałka
Poniżej szczegółowy program 36. Małopolskiego Przeglądu Teatrów Lalkowych o Wielką Nagrodę Zająca Poziomki.
