W niedzielę, 20 października 2024 roku, o godzinie 11:00, Sala Lustrzana w Tarnowie stała się miejscem niezwykłego spotkania z literaturą i historią przyjaźni dwóch wybitnych polskich poetów – Wisławy Szymborskiej i Zbigniewa Herberta. Dzieliły ich kwestie ideologiczne – ona kierowała się lewicowymi poglądami, on uchodził za konserwatystę o sympatiach prawicowych – ale łączyła wzajemna fascynacja i bliska relacja, która utrwalona została w listach opublikowanych w tomie pt. „Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie. Korespondencja z lat 1955-1996″. To na kanwie tego unikalnego zbioru powstał pięknie utkany ze słów serdecznych spektakl zatytułowany „Historia pewnej znajomości”. Pozwala on zgłębić ich długoletnią relację, utrwalaną na kartach tych listów, które przez wiele lat wymieniali, stanowiąc wzruszające świadectwo nie tylko ich wyjątkowej przyjaźni, ale także twórczych przemyśleń i literackich dyskusji.
„Wisełka” i „Kochany Zbyszek” – niezwykły zapis przyjaźni dwojga wybitnych poetów. Wisława Szymborska i Zbigniew Herbert – niewielu wie, że łączyła ich bliska i serdeczna relacja. A że oboje byli mistrzami zwięzłej i pełnej humoru epistolografii – toteż książka prezentująca niepublikowane listy obojga to znakomita lektura.
Początek korespondencji to list Szymborskiej, która jako redaktorka krakowskiego tygodnika „Życie Literackie” prosi Herberta o przysłanie wierszy. Jest rok 1955, zaczęła się już odwilż, redakcja planuje przedstawienie kilku młodych poetów przed debiutem książkowym.
Znajomość szybko zmieniła się w serdeczną przyjaźń, a wymiana listów przybrała postać towarzyskiej gry. Ostatni list pochodzi z roku 1996; nagrodzona właśnie Noblem Szymborska, dziękując Herbertowi za gratulacje, pisze: „Zbyszku, Wielki Poeto! Gdyby to ode mnie zależało, to Ty byś teraz męczył się nad przemówieniem…”.
Podczas spektaklu zorganizowanego przez Miejską Biblioteką Publiczną w Tarnowie, listy oraz fragmenty poezji Szymborskiej i Herberta zaprezentowali znakomici krakowscy aktorzy Dorota Segda i Jacek Romanowski, oboje od lat związani z krakowskim środowiskiem teatralnym.
Dorota Segda, profesor sztuk teatralnych, aktorka teatralna i filmowa, od 2016 roku pełniąca funkcję rektora Akademii Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego w Krakowie, jest jedną z najbardziej uznanych postaci polskiej sceny teatralnej. Znana z ról w takich produkcjach jak „Tato”, „Faustyna” czy seriale „Dziewczyny ze Lwowa” i „Echo serca”, Segda wielokrotnie zdobywała prestiżowe nagrody, w tym dwukrotnie Nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza. W tym roku otrzymała złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” za swoje wieloletnie zasługi dla polskiej kultury.
Jacek Romanowski – aktor teatralny, filmowy, pedagog, profesor zwyczajny Akademii Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego w Krakowie. W 1978 r. podjął pracę w zespole Starego Teatru i pozostaje w nim do dziś. Współpracował z wybitnymi reżyserami, zarówno na deskach teatralnych, jak i w filmie, m.in. z: Jerzym Grzegorzewskim, Krystianem Lupą, Andrzejem Wajdą, Jerzym Jarockim, Tadeuszem Bradeckim, Mikołajem Grabowskim. Ostatnio możemy go spotkać m.in.: w inscenizacji „Panien z Wilka”. Zagrał w filmach i serialach: „Śmierć jak kromka chleba”, „Tydzień z życia mężczyzny”, „Blisko coraz bliżej”, „Barwy szczęścia”, „Czas honoru”. Za swe artystyczne osiągnięcia w 2010 r. został uhonorowany Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Spotkanie poprowadził Andrzej Kurdziel, erudyta i człowiek kultury, który z wielką wrażliwością i literacką pasją wprowadził uczestników w świat tej wyjątkowej korespondencji.
Warto podkreślić, że listy Szymborskiej i Herberta stały się również inspiracją do powstania słuchowiska radiowego „Historia pewnej znajomości”, które w 2018 roku, w opracowaniu i reżyserii Doroty Segdy, zostało wyróżnione nagrodą im. Romany Bobrowskiej przyznawaną przez Radio Kraków.
P.S.
Mój Mistrz…
…idź wyprostowany wśród tych co na kolanach, wśród odwróconych plecami i obalonych w proch, ocalałeś nie po to aby żyć […] Bądź wierny. Idź. (Zbigniew Herbert – Pan Cogito)
Dokładnie 100 lat temu, 29 października 1924 r. we Lwowie, urodził się Książę Poetów trudnej Polski – Zbigniew Herbert (zmarł 28 lipca 1998 roku w Warszawie), jeden z najwybitniejszych polskich poetów, eseista, dramaturg, krytyk sztuki i podróżnik, półkrwi Ormianina, karmiciel wszy… (W czasie okupacji utrzymywał się jako karmiciel wszy w instytucie prof. Weigla we Lwowie produkującym szczepionki przeciw tyfusowi, co chroniło go m.in. przed hitlerowskimi represjami). W chwili śmierci miał niespełna 74 lata, dokładnie tyle ile ja teraz.. Artysta niepokorny, gdy nie mógł pisać prawdy, wybierał milczenie. Ewidentnie, z przyczyn politycznych pozbawiony literackiego Nobla, na którego jak nikt inny z ówczesnych mu poetów zasługiwał. O jego postawie świadczyła nie tylko twórczość. Wielokrotnie występował do władz PRL w obronie prawdy, sprawiedliwości, przestrzegania praw człowieka. W latach 70 i 80-tych wspierał działania opozycji. Jego poezja śpiewana przez Przemysława Gintrowskiego stała się symbolem oporu i manifestem przeciw komunistycznej władzy. W latach 90-tych stał się ostrym krytykiem porozumień Okrągłego Stołu. Autor m.in. słynnego, ponadczasowego cyklu „Pan Cogito” z 1974 roku. Odznaczony pośmiertnie Orderem Orła Białego. Obecny, 2024 rok, ogłoszony został przez UNESCO Światowym Rokiem Zbigniewa Herberta. Warto przypomnieć, że na reprezentacyjnym tarnowskim deptaku przy ul. Wałowej mistrz ma swoją ławeczkę, dzieło artysty Jacka Kucaby, przy której chętnie przysiadają turyści i autochtoni.
Przygotował – Ryszard Zaprzałka
Zdjęcia – Tomasz Schenk (tarnow.pl)
