Życie jest krótkie, a sztuka wieczna
Piotr Barszczowski „Perun”, bez wątpienia najwybitniejszy z żyjących tarnowskich artystów, zaprezentował na ostatnim XIII Biennale Sztuki we Florencji cztery swoje oryginalne neowitraże odnosząc tam gigantyczny sukces. Prezentowana przez niego „Ostatnia Wieczerza XXI wieku”, a także „Panta Rhei – Alegoria Czasu”, „Kawiarenka” oraz „Sztorm” zostały wyróżnione złotym medalem im. Wawrzyńca Wspaniałego ” Lorenzo Il Magnifico Award ” w kategorii sztuk multimedialnych. Barszczowski zdobył także nagrodę publiczności. Artysta przygotowywał się do stworzenia „Ostatniej Wieczerza XXI wieku” przez 30 lat. To niezwykłe, wysokie na 3 metry, pełne symboli i znaków odwołujących się m.in. do starożytnych manuskryptów i współczesności dzieło sztuki zostało przez niego zaprezentowana po raz pierwszy w Wielki Czwartek 1 kwietnia tego roku w reprezentacyjnej Sali Petrus Wielkiej Ruiny, Domu Gości słynnego Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, stanowiąc dar artysty dla tego wyjątkowego miejsca.Tegoroczne Biennale we Florencji było pierwszym pokazem artysty z Tarnowa za granicą. Neowitraż Peruna naszpikowany jest symbolami i znakami odwołującymi do chrześcijaństwa, manuskryptów, którymi Barszczowski interesuje się od lat, a także do czasów, w których żyjemy. Na obrazie znajduje się piktogram koronawirusa, rozrywany chleb w kształcie Polski, Szatan, który ukrył się w brodzie Judasza, i wiele innych znaków, których odkrywanie jest gratką dla oglądających. Piotr Barszczowski jest doktorem sztuki, artystą-plastykiem, projektantem, pedagogiem i teologiem. Od lat manifestuje swój pogląd o nierozdzielności sztuki i religii, uważając, że prawdziwa sztuka musi się karmić wartościami. Prezentował go również na… pudełku po pizzy podczas florenckiego biennale, zapisując na nim sentencję ks. Krzysztofa Niedałowskiego, że „religia bez sztuki staje się dogmatem. Sztuka bez ducha religii zmienia się w dekorację”.
Kuratorzy konkursu docenili w neowitrażu tarnowskiego artysty ducha malarstwa renesansu oraz udział kobiet w biblijnym wydarzeniu. Żeby go jednak stworzyć, Piotr Barszczowski przeszedł długą drogę, bowiem pomysł na dzieło zakiełkował jeszcze w czasach jego nauki w tarnowskim Liceum Plastycznym. Jednak dopiero w 2019 roku zorganizował casting na statystów w roli współczesnych apostołów, uczniów i uczennic Jezusa. Sama sesja trwała 6 godzin. – Miałem już prawie wszystko, aby zacząć właściwą pracę. Brakowało jeszcze tylko „farby”. W mojej autorskiej technice, którą nazywam „Neowitrażem” tą „farbą” są fragmenty makro i mikrofotografii. W ten sposób komponuję cyfrowe kolaże, które następnie nanoszę na szkło. Wykonałem serię kilkuset zdjęć chleba i wina w celu podkreślenia Sakramentu Eucharystii, wypełniając nimi ponad 2 tys. części kolażu – dodaje Barszczowski.
W „Ostatniej Wieczerzy XXI wieku” artysta zastosował autorską technikę, łącząc stare tradycje warsztatu malarskiego i witrażowego z nowoczesnymi technologiami cyfrowymi fotokolażu i druku. Podstawą pracy nad dziełem była makro- i mikrofotografia. Ponad 2 tysiące zdjęć chleba i wina, dosłownie i w przenośni, mówi o ustanowieniu przez Jezusa sakramentu Eucharystii. Obraz został naniesiony na specjalne płótno do podświetlania o wym. 280x173cm.
Z pytaniem, czy można przedstawić Ostatnią Wieczerzę inaczej, niż zrobił to Leonardo da Vinci, zmagał się od lat, będąc jeszcze uczniem liceum plastycznego. Chciał wyzwolić się z perspektywy zastosowanej przez mistrza z Mediolanu, choć w pracy nie brakuje odwołań do niego, jak również do Rembrandta, Caravaggia, Holbeina czy Tintoretta. Tarnowski artysta proponuje nowy układ kompozycji, niespodziewaną perspektywę, jak również osadza biblijną historię w XXI wieku, stosuje Złoty Podział, Ciąg Fibonacciego, bryły platońskie, anamorfozę, czy tenebryzm, atrybuty, znaki i symbole.
Znawcy sztuki podczas oglądania dzieła Barszczowskiego czerpią zwielokrotnioną przyjemność z rozpoznawania rozwiązań, odczytywania znaczeń, zastosowań i zabiegów malarskich, takich jak złoty podział, ciąg Fibonnacciego, tenebryzm czy anamorfoza. Drogę wyjawiającą tajemnicę, w jaki sposób udało mu się pokazać dwa wydarzenia na jednym obrazie – ustanowienie Eucharystii i zdradę Judasza – wskazuje labirynt ukryty w posadzce.
Od samego początku jego zamysłem było osadzić tę biblijną scenę w teraźniejszości. Pod koniec marca 2019 roku zorganizował casting na statystów, którzy odegrali konkretne role w Ostatniej Wieczerzy XXI. Odbył się on w części gastronomicznej jednej z największych galerii handlowych w Tarnowie. Do udziału zgłosiło się 26 osób. Uczestnikom Barszczowski postawił dwa warunki: ramy wiekowe od 20 do 40 lat oraz znajomość fragmentów z czterech Ewangelii, opisujących moment przygotowania paschy, ustanowienia Eucharystii i wyjawienia zdrajcy. Wszyscy zostali uwiecznieni na obrazie.
W Ostatniej Wieczerzy Barszczowskiego biorą udział także kobiety. Z jego studiów i licznych konsultacji wynika, że musiały być obecne w Wieczerniku i choć odgrywają drugoplanowe role, są również znaczące. Przeszywającym doznaniem jest wzrok sześciu z nich oraz Judasza, kiedy patrzą na widza obrazu. Judasz patrzy w oczy oglądających neowitraż z każdej strony. Ten obraz, wyraźnie podzielony na strefę sacrum i profanum, na strefę eksplozji miłości wokół mistycznego Chrystusa (ustanowienie Eucharystii) i implozję zła (ujawnienie zdrajcy) wokół już żałującego, zdaje się, swojego czynu Judasza, pokazuje, że od tych dwóch wydarzeń mija zaledwie 10 minut.
Dzieło było gotowe już rok temu – z powodu pandemii odsłonięcie zostało przełożone na rok bieżący. Odroczenie covidowe prezentacji wpłynęło na zmianę nazwy projektu artystycznego i samego dzieła z „2020” na „XXI”.
Międzynarodowe jury oraz organizatorzy XIII Biennale Sztuki we Florencji docenili w neowitrażu „Ostatnia Wieczerza XXI wieku” echa renesansu i motywy kobiece.
Obraz Ostatnia Wieczerza (wł. Il Cenacolo lub L’Ultima Cena) – to słynne malowidło ścienne autorstwa Leonarda da Vinci przedstawiające Ostatnią Wieczerzę, wykonane w refektarzu (jadalni) klasztoru Dominikanów przy bazylice Santa Maria delle Grazie w Mediolanie.
Malowidło powstało na zamówienie księcia Mediolanu Ludwika Sforzy. Leonardo malował fresk między 1494 a 1498 rokiem. Posłużył się on nietypową techniką, która okazała się nietrwała – mimo wielu renowacji fresk jest nadal w złym stanie (w maju 1999 zakończono wielką konserwację malowidła pod kierownictwem Pinin Brambilli Barcilon; prace konserwacyjne trwały 21 lat – siedmiokrotnie dłużej niż malowanie dzieła). Dodatkowo w 1652 w ścianie, na której znajduje się malowidło, wykuto prowadzący do klasztornej kuchni otwór drzwiowy, który pozbawił je centralnego fragmentu obejmującego część stołu oraz stopy Chrystusa – przejście wkrótce zamurowano, lecz fragment dzieła został bezpowrotnie zniszczony.
Ostatnia Wieczerza podziwiana jest głównie ze względu na zachowane w niej proporcje oraz symetrię, wyrażoną głębią pomieszczenia, w której wraz z Jezusem ucztują apostołowie, jak również ze względu na naturalizm obrazu i bijącą z niego iluzję rzeczywistości. W cynowych naczyniach i szkle pierwotnie odbijały się szaty apostołów, lecz detale te zostały bezpowrotnie utracone.
Według włoskiego muzyka i informatyka Giovanniego Marii Palego, w obrazie ukryty jest zapis muzyczny krótkiego requiem.
Piotr Franciszek Barszczowski – doktor sztuki, artysta-plastyk i fotografik, projektant komunikacji wizualnej, teolog i pedagog. Urodził się w 1972 r. w Tarnowie. Jest absolwentem dwóch krakowskich uczelni: Akademii Sztuk Pięknych oraz Uniwersytetu Papieskiego. Specjalizował się w dziedzinie komunikacji wizualnej oraz w dziedzinie historii sztuki sakralnej. Jako artysta-plastyk, projektant grafiki użytkowej, jest autorem identyfikacji wizualnych ponad 500 firm – jest również biegłym sądowym w tej dziedzinie. Należy do Związku Polskich Artystów Plastyków oraz jako artysta-fotografik do Związku Polskich Artystów Fotografików. Jest twórcą „NEOWITRAŻU” – charakterystycznego foto-kolażu komponowanego fragmentami makrofotografii. W 1995 r. założył w Tarnowie Pracownię Plastyczną i Galerię „SYMBOL”; w 2008 r. z jego inicjatywy powstała grupa artystyczna „NEOSECESJA”. Wykładowca projektowania komunikacji wizualnej w Zakładzie Wzornictwa tarnowskiego Instytutu Sztuki PWSZ oraz nauczyciel projektowania graficznego w tarnowskim Liceum Plastycznym. Od roku 2018 pełni funkcję prezesa Fundacji Artystycznej PEGAZ oraz konsultora przy Komisji ds. Ewangelizacji V Synodu Diecezji Tarnowskiej. Od początku związany z Festiwalem Filmowym „Vitae Valor”, do którego projektuje oryginalne plakaty, będące samodzielnymi dziełami sztuki.
Za: Monika Małkowska – Kwadratura Kultury, Gość.Pl oraz strony internetowe P. Barszczowskiego
Opracował Ryszard Zaprzałka
