czyli
BIAŁA ODWAGA W KRAKOWIE.
W poniedziałkowy wieczór 26 lutego – donosi nasza krakowska korespondentka Katarzyna Cetera, odbyła się krakowska premiera filmu BIAŁA ODWAGA. W kinie Kijów pojawił się m.in. reżyser Marcin Koszałka, odtwórcy głównych – i drugoplanowych – ról, twórcy, autorzy producenci i koproducenci. Film współprodukowało Krakowskie Biuro Festiwalowe – operator Funduszu Filmowego w Krakowie. Ten wyjątkowy wieczór filmowy poprowadził znakomity krytyk filmowy tarnowianin Łukasz Maciejewski.
Koniec lat 30. ubiegłego wieku na Podhalu. Utalentowany taternik, potomek znakomitego góralskiego rodu Jędrek Zawrat (Filip Pławiak) lubi życie na krawędzi. Gdy się wspina, wybiera najtrudniejsze drogi, gdy kocha – gotów jest poświęcić wszystko. Jego wybranką jest piękna Bronka (Sandra Drzymalska). Gdyby nie upór „uojców”, chciwość i legendarne już zamiłowanie górali do „dudków”, ta historia mogłaby przecież potoczyć się inaczej.
Jednak na skutek rodzinnej decyzji ręka dziewczyny przypada starszemu z braci Zawratów, statecznemu i poważnemu Maćkowi (Julian Świeżewski). Dumny Jędrek porzuca rodzinne strony, by szukać zapomnienia w krakowskiej bohemie. Na swojej drodze spotyka niemieckiego naukowca i alpinistę (tę rolę wspaniale gra Jakub Gierszał) głoszącego teorię, w myśl której górale pochodzą od starogermańskiego plemienia Pragotów. Gdy wybucha wojna, Niemcy oferują mieszkańcom Podhala współpracę. Maciej Zawrat, wspierany przez wiele wybitnych rodów, zdecydowanie odrzuca tę propozycję. Jednak przekonany przez niemieckiego naukowca Jędrek, mając nadzieję na odzyskanie ukochanej i ocalenie swojej społeczności przed wojenną zagładą, podejmuje współpracę. Jędrek i Maciej – uwikłani w historię, zmuszeni do najtrudniejszych wyborów, kochający tę samą kobietę – staną po przeciwnych stronach w sporze, który zdecyduje nie tylko o ich osobistych losach, ale o przyszłości całego regionu.
Mamy więc w tym filmie wszystko – drugą wojnę światową, dwa wielkie góralskie rody, braterski spór i wielką miłość. W tle nieopowiedziana dotąd nigdy historia wojennego Podhala, rodzinne zdrady, siła oporu – ale i hańba. Współpraca niektórych mieszkańców gór z nazistami (dane mówią, że góralskie kenkarty odebrało 18 proc. ludności) przez wiele lat była tematem tabu. W filmie jednak nic nie jest czarno-białe, w zasadzie wszyscy bohaterowie – co do jednego – są postaciami tragicznymi.
Jednak BIAŁA ODWAGA to nie tylko opowieść o Goralenvolk, czyli idei osobności narodu góralskiego. To przede wszystkim przepiękna opowieść o górach – o górskich pejzażach, o miłości do gór. O tej miłości, dzięki której młody góral i młody naukowiec znajdują wspólny język.
Postać, którą odtwarza Jakub Gierszał – Wolframa von Kamitza, twórcy projektu Goralenvolk -inspirowana jest prawdziwą osobą. Pierwowzorem tej postaci jest Anton Plügel, nazistowski antropolog, który prowadził badania rasoznawcze na Podhalu podczas okupacji hitlerowskiej: Budziły one postrach wśród Górali, którzy obawiali się, że Niemcy będą zabierać im dzieci, jeśli te okażą się „wartościowymi okazami” o nordyckich cechach – mówił Łukasz M. Maciejewski, współscenarzysta filmu. Plügel fascynował się góralami i ich kulturą, pomimo że był zdeklarowanym nazistą oraz długoletnim członkiem NSDAP. Mimo to rzeczywiście zaprzyjaźnił się z ówczesnym dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego, którego chronił przed represjami Gestapo.
Reżyserem, autorem zdjęć oraz współautorem scenariusza jest Marcin Koszałka, operator, dwukrotnie nominowany do Paszportów „Polityki” i nagradzany podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, który o swoim najnowszym filmie mówił: Historia polskich górali ma wymiar uniwersalny i jest opowieścią o manipulowaniu odrębną grupą etniczną…. W „Białej odwadze” opowieść jest świadectwem zdrady i ludzkiego dramatu, wynikającego z wyborów niemożliwych„. Z kolei Jakub Gierszał, odtwórca jednej z ról, dodał: Ludzie są w stanie wiele zrobić, w tym złego, w imię ideologii. Wiele zrobić, ale i wiele znieść, wybaczyć, usprawiedliwić. My nie moralizujemy, ale ukazujemy pewne mechanizmy, do dziś obecne w świecie.
Podczas krakowskiej premiery mogliśmy spotkać reżysera, autora zdęć i współautora scenariusza Marcina Koszałkę, aktorów: Sandrę Drzymalską, Filipa Pławiaka, Rafała Stachowiaka, Juliana Świeżewskiego, Juliusza Chrząstowskiego i Andrzeja Konopkę. W poniedziałkowym pokazie udział więli także Jan Karpiel Bułecka – konsultant do spraw językowych: gwary – Łukasz M. Maciejewski (dziennikarz, krytyk filmowy i współscenarzysta), Andrzej Marcisz (konsultant do spraw wspinaczkowych i kierownik zdjęć wysokogórskich), a także producentki: Agnieszka Szymańska i Magdalena Kamińska z Balapolis, ale koproducentami filmu są: Monolith Films, Hollman Emea Limited oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe. Monolith Films odpowiedzialny jest także za dystrybucję filmu, który wejdzie na ekrany kin w całej Polsce 8 marca 2024 roku.
Film współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej i realizowany w Polsce ze wsparciem finansowym na podstawie ustawy o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnej, przyznanym przez Polski Instytut Sztuki Filmowej ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wybierzcie się do kina, obejrzyjcie te piękne pejzaże.
Katarzyna Cetera
