czyli
Kwadrytyptyk Powstańczy
Wczoraj, w sobotę 3 sierpnia o godz. 18, w sali koncertowej Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach odbył się niezwykły koncert, poświęcony dopiero co uroczyście obchodzonej 80. rocznicy powstania warszawskiego, zorganizowany w ramach festiwalu Emanacje. Chór Polskiego Radia – Lusławice pod dyrekcją Marii Piotrowskiej-Bogaleckiej wykonał utwory z repertuaru nawiązującego do tematyki powstania warszawskiego. Oprócz rewelacyjnego prawykonania /!/ specjalnie zamówionej dla tego Chóru kompozycji Joanny Wnuk-Nazarowej Kwadryptyk Powstańczy na 6-głosowy chór a capella, usłyszeliśmy także dzieła: Józefa Świdra, kompozytora – powstańca Romana Padlewskiego /Stabat Mater/ i Zygmunta Koniecznego. To jeden z dwóch koncertów przygotowanych przez europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Luslawicach. Drugi zaplanowano na niedzielę 4 sierpnia o godz. 17 w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Koncert znakomicie przygotowanego i poprowadzonego Chóru Polskiego Radia – Lusławice to wydarzenie szczególne, odwołujące się do dramatycznych wydarzeń z 1944 roku, a także twórczości wyrażającej tę historię słowem i dźwiękiem.
Victor Hugo w słynnej powieści Nędznicy pisał: „Albowiem tam, gdzie już nie ma nadziei, pozostaje jeszcze śpiew”. Krzysztof Penderecki uważał, że najdoskonalszym instrumentem jest ludzki głos. Chór Polskiego Radia – Lusławice wykonał dla publiczności w Lusławicach i Krakowie utwory z repertuaru polskich kompozytorów XX i XXI wieku. Istotnymi punktami programu obu koncertów są kompozycje do słów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – młodego poety, którego wiersze przesiąknięte są okrucieństwem II wojny światowej, strachem o niepewną każdą godzinę życia z jednoczesną wrażliwością na piękno natury i świata – wbrew panującym wówczas warunkom. Poeta wzrastał w okresie rozwijającego się katastrofizmu, charakterystycznego dla jego pokolenia.
Życie i twórczość Krzysztofa Pendereckiego również były naznaczone okrutnym piętnem okupacji. W pamięci oraz doświadczeniach kompozytora żywo odcisnęły się tragiczne wydarzenia, których jako kilkuletni chłopiec był świadkiem. Doświadczenie II wojny światowej obrabowało młodego człowieka z dziecięcej niewinności. Dramat, który dotknął także jego bliskich, przyćmił radość, bezpieczeństwo i beztroskę. Dla wielu jedyną nadzieję stanowiła wiara – jedna z najważniejszych wartości w rodzinie Pendereckich.
Zygmunt Konieczny skomponował muzykę do wiersza przedstawiciela „pokolenia Kolumbów”. Powstała piosenka, którą w 1965 roku zaśpiewała Ewa Demarczyk, spopularyzowała w latach 60. poezję śpiewaną. Od tamtego czasu gatunek uchodzi za wysoki artystycznie. W utworze oddana jest historiozoficzna filozofia poety. Kompozytor poprzez metaforyczne sensy muzyczne oraz aranżację tekstu oddał konflikt poety między jednostką, która tęskni za szczęściem, a historyczną tragedią społeczeństwa.
Domknięciem koncertu, a zarazem jego punktem centralnym jest prawykonanie kompozycji Joanny Wnuk-Nazarowej, której twórczość i działalność artystyczną stanowi wiele wybitnych dokonań stanowiących nieodzowny element polskiego dziedzictwa muzycznego. Znamienite osiągnięcia i niezwykłą pasję w dziedzinie muzyki i kultury, których egzemplifikacją były pełnione na przestrzeni lat funkcje ministra kultury i sztuki, dyrektor Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie, dyrektor naczelnej i programowej Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, dopełnia niezrównany wkład kompozytorski, dyrygencki i pedagogiczny.
Obecność Joanny Wnuk-Nazarowej w gronie członków Rady Programowej Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego jest dla instytucji najwyższym zaszczytem. Pozostając w podziwie niezwykłego dorobku artystki, a także znaczącego jej wkładu w rozwój kultury narodowej, Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego złożyło zamówienie na kompozycję dla Chóru Polskiego Radia – Lusławice, czego owocem jest mający swoje prawykonanie w Lusławicach „Kwadryptyk powstańczy” – osobisty hołd artystki, której ojciec był żołnierzem Armii Krajowej, a w roku 1944 roku walczył w powstaniu warszawskim. Włodzimierz Wnuk, zanim trafił do stolicy, został aresztowany 25 września 1939 roku w Gdyni podczas łapanki polskiej inteligencji. Skierowany został do prac przy budowie obozu koncentracyjnego Stutthof, a następnie osadzony w KL Sachsenhausen i KL Mauthausen-Gusen w Austrii, jednym z największych i najcięższych obozów III Rzeszy. Po dwóch latach zwolniony z obozu w wyniku starań wuja, Wacława Krzeptowskiego, w lipcu 1943 roku przybył do Warszawy.
O randze prawykonania kompozycji Joanny Wnuk-Nazarowej w Lusławicach świadczą nie tylko konotacje autorki „Kwadryptyku” z doświadczeniem wojny, ale także samo miejsce, w którym utwór zabrzmi po raz pierwszy. Lusławice – bogata historycznie wieś ukochana przez Krzysztofa Pendereckiego, pedagoga oraz Mentora artystki. O tym, że Europejskie Centrum Muzyki ma wszelkie podstawy do tego, by stać się ważnym ośrodkiem kultywowania twórczości swojego Patrona i muzyki współczesnej, kompozytorka mówiła na łamach „Ruchu Muzycznego” w 2020 roku: „Powstanie kampusu z hotelem dla stu kilkudziesięciu osób było ukoronowaniem jego działalności pedagogicznej. Teraz po jego śmierci jest jasne, że również dwór w Lusławicach i wspaniałe arboretum będą prowadzone przez Centrum, co stworzy dodatkowe możliwości dla studentów i stypendystów. (…) Krzysztof bardzo się z tego cieszył”.
3 sierpnia 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Wykonawcy:
Chór Polskiego Radia – Lusławice
Maria Piotrowska-Bogalecka – dyrygent
Program:
Józef Świder
„Modlitwa do Bogarodzicy” na chór mieszany (sł. K. K. Baczyński) (1982)
Roman Padlewski
„Stabat Mater” na chór mieszany a cappella (1939)
Zygmunt Konieczny
„Wiersze wojenne” (sł. K. K. Baczyński) (1965)
Joanna Wnuk-Nazarowa
„Kwadryptyk powstańczy” (2024) (prawykonanie)
Bilety dostępne w serwisie Bilety24.pl
Na podstawie materiałów organizatorów (tekst: Jadwiga Kania, Paulina Podżus – Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach).
Kolaż fotograficzny pochodzi ze strony www.penderecki-center .pl
Ryszard Zaprzałka
