czyli
Wizy życia – praca magisterska Zofii Hartman
Wydawnictwo i księgarnia Austeria działające w centrum Krakowa przy ul. Szerokiej 16 oraz Krakowskie Księgarnie na Medal zaprosiły onegdaj, w poniedziałek 8 lipca na godz. 18, na premierę książki Lista Sugihary Zofii Hartman (Austeria) oraz spotkanie z autorką, które poprowadzi Piotr Paziński. W drugiej części wydarzenia flecistka Ania Karpowicz wykonała utwór muzyczny własnej kompozycji pt. di rajze ahem na podstawie wiersza Ireny Klepfisz. Autorka tej niezwykłej książki Zofia Hartman (ur. 1998 w Krakowie) to córka znanego krakowskiego lewicowego anarchisty, profesora i masona Jana Hartmana – ukończyła studia kulturoznawcze na Wydziale Polonistyki UJ. Interesuje się kulturą żydowską i literaturą. Pracowała m. in. dla krakowskiego Muzeum Żydowskiego Galicja i Fundacji Miasto Literatury. Jest ponadto z wykształcenia muzykiem klasycznym, czynnie koncertuje jako oboistka. Wydarzenie zorganizowano w ramach projektu Krakowskie Księgarnie na Medal Fundacji Miasto Literatury.
Historia Zagłady ma swoje wątki pozaeuropejskie. Praca Zofii Hartman opowiada o jednym z nich. Chiune Sugihara (1900–1986), japoński dyplomata i szpieg, pełniąc funkcję konsula Cesarstwa Japonii w Kownie, latem 1940 r., w ostatnich tygodniach istnienia niepodległej Republiki Litewskiej wydał kilku tysiącom Żydów, głównie uchodźcom z Polski, wizy tranzytowe, umożliwiające im przejazd przez Japonię w drodze na holenderską wyspę Curaçao na Karaibach. Była to fikcja – w rzeczywistości nikt nie wybierał się na Curaçao, a większość uratowanych Żydów znalazła ostatecznie schronienie w Japonii, szanghajskim gettcie, Australii czy Nowej Zelandii. W dyplomatycznej akcji ratunkowej swoją rolę odegrali również Holendrzy i Polacy. Urzędnik sprzymierzonej z Niemcami Japonii, ratujący Żydów? Sowieci godzący się na ich przejazd przez Syberię? Historia Sugihary jest tajemnicza i nie do końca jeszcze poznana. Autorka pokazuje, jak wygląda jej recepcja i jak bardzo jest ona niejednoznaczna. A wydaje się, że proces przyswajania postaci Sugihary społecznej świadomości, zwłaszcza w Polsce, daleki jest od zakończenia.
Księgarnia AUsteria mieści się w XVII-wiecznej synagodze Poppera na krakowskim Kazimierzu. Oferuje publikacje Wydawnictwa Austeria, które skupia się na publikacji najbardziej wartościowych prac związanych z tematyką żydowską, ale nie tylko. W księgarni znajdziemy więc literaturę jidysz, hebrajską, włoską, francuską, niemiecką, węgierską, dzieła Josepha Rotha, współczesną poezję i prozę Adama Wodnickego, reprinty ksiąg Biblii Hebrajskiej w przekładzie Izaaka Cylkowa. Unikalnym, autorskim projektem Wydawnictwa Austeria, które nabyć można w księgarni przy Szerokiej, są Książki do pisania, które łącząc cechy notesu, zbioru cytatów i fotografii, stanowią wyjątkowy pomysł wydawniczy na skalę światową. Austeria ma w ofercie także niepowtarzalne artykuły papiernicze i piśmiennicze, notesy, mapy, plakaty oraz karty pocztowe.
„… cóż to była za premiera w Synagodze Poppera, gdzie mieści się również magiczna księgarnia Wydawnictwa Austeria na Krakowskim Kazimierzu. Spotkanie z Autorką książki a jest Nią Zofia Hartman prowadził Piotr Paziński, którego wuj był na liście Sugihary. Obecna była Miriam Singer, której dziadek ocalał dzięki Japońskiemu szpiegowi oraz profesor Aleksander Skotnicki, znawca biografii Sugihary. Sala ledwo pomieściła gości a spotkanie uświetniła znakomita flecistka i aktywistka Anna Karpowicz, która wykonała projekt muzyczny zatytułowany „di rajze aheim” czyli ”powrót do domu”, do wierszy z tomu poezji Ireny Klepfisz „moja dzika koza”. Książka ma wiele warstw, jest napisana znakomitym językiem, momentami przygodowa a momentami historyczna niemniej Zosia okazała się badaczką z krwi i kości, wnikliwie szukającą prawdy o dobrym człowieku. Jej warsztat badawczy widać bo jest mocno ugruntowany w metodologii lecz dodatkowo Zosia robi coś takiego, że książkę czyta się jak powieść i ciągle chce się wiedzieć więcej. Jest w niej marynarz, którzy użył fortelu, aby wysadzić ze statku na ląd polskich Żydów. Jest podrabianie pieczątek i przekupywanie wojska sowieckiego maszynkami do golenia. Kto w Polsce słyszał o Chiune Sugihara? A dla Żydów z samego tylko Krakowa wypisał 50 wiz! Na każdą z nich uciec przed zagładą mógł jej posiadacz i cała jego rodzina! Czyli 50 x 4,5,6? Głównie byli to profesorowie UJ, lekarze, adwokaci. Elita kraju zwanego Polską. Ja wiem, że dzięki Zosi o Sugiharze jeszcze będzie głośno tymczasem spotkanie dla mnie pełne było refleksji. Najważniejsza z nich jest taka, że kiedyś ktoś z dalekiego kraju pomógł osobom uchodźczym z Polski. Bo był dobry i nie mógł znieść ludzkiego cierpienia. Myślałam na spotkaniu o Człowiek Lasu. Ciepło i z serdecznością, ”bo dobrych ludzi jest więcej…”. Myślałam o ukraińskich dzieciach. Gorąco zachęcam Was do lektury tej książki a ja podczas urlopu wśród planów pisarskich już wpisuję na listę „must have” sporządzenie solidnej, naukowej recenzji tej niezwykłej książki.
Ps. Z wielu powodów to dobry moment w historii świata na tę książkę.
Po rozmowie Piotra Pazińskiego z Zofią Hartman mieliśmy mieli okazję wysłuchać utworu muzycznego na podstawie wiersza Ireny Klepfisz (poetki urodzonej na terenie getta warszawskiego w 1940 roku) pt. „di rajze ahejm”, czyli „podróż do domu”. Ilustrację muzyczną na flet altowy i warstwę elektroakustyczną stworzyła i wykonała w poniedziałek Ania Karpowicz, wybitna flecistka, kuratorka i aktywistka. Utwór”di rajze ahejm” to kompozycja w nurcie site-specific wykorzystująca instrumenty akustyczne i elektroniczne oraz nagrania terenowe. Powstawała dzięki indywidualnemu stypendium miasta stołecznego Warszawy na rok 2023, a także uprzejmości Wydawnictwo i Księgarnia Austeria – wydawcy wierszy Ireny Klepfisz w ramach analogii „Moja dzika koza”.
Korzystałem z materiałów Wydawnictwa Austeria
Ryszard Zaprzałka
