Triduum Sacrum w Rycie Trydenckim

Triduum Paschalne, Triduum Sacrum (z łac. triduum - trzy dni) – najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym katolików oraz starokatolików, którego istotą jest celebracja Misterium paschalnego: męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Rozpoczyna się wieczorną Mszą w Wielki Czwartek (Msza Wieczerzy Pańskiej), kończy zaś II nieszporami Niedzieli wielkanocnej. Święta Wielkanocy wiążą się z żydowską Paschą. Święto to jest wspomnieniem niewoli narodu izraelskiego w Egipcie. Wyjście z Egiptu poprzedziło rytualne spożycie baranka paschalnego. Chrześcijanie wierzą, że Chrystus, kiedy spożywał ostatnią wieczerzę paschalną, wypełnił symbole starotestamentowe i był Barankiem Paschalnym, który dopełnił zbawczej ofiary. Pierwsze wzmianki o celebracji Wielkiego Tygodnia pochodzą z IV wieku. Do 1929 roku na określenie Triduum Paschalnego stosowano termin Triduum Sacrum. Obecnie używana nazwa pojawiła się w roku 1924 r. W niniejszym tekście postaramy się opisać krótko to, co cechuje liturgię Triduum Paschalnego w tradycyjnym rycie rzymskim. Łatwo zauważyć, że, jeśli nie skupiać się na szczegółach oraz pomysłach poszczególnych wspólnot i parafii, opisywane celebracje w swoim schemacie nie różnią się bardzo od tego, co przewiduje skomponowana po II Soborze Watykańskim liturgia. W tym opisie skupimy się na tym, co jest widoczne dla wiernych, nie przyglądając się dokładnie wszystkiemu, co robi kapłan i asysta. Nie opisujemy kwestii oczywistych, takich jak wspólny dla wszystkich kierunek modlitwy, łacina, chorał gregoriański, etc. Historii rozwoju liturgii tych najważniejszych dni całego roku kościelnego, liturgii godzin, Mszy krzyżma oraz motywom, dla których coraz liczniejsi wierni chętnie wybierają właśnie te tradycyjne celebry, należałoby poświęcić osobny artykuły.

Czytaj więcej...

List na Wielki Tydzień

Szanowni Państwo!
Drodzy Przyjaciele!

Pozwólcie, pisze znany reżyser i publicysta Tomasz Antoni Żak - twórca i dyrektor Teatru Nie Teraz,  że przekażę Wam dzisiaj swój List – teatralny i Wielkanocny jednocześnie. Pozwólcie, że równolegle spróbuję go upublicznić, co – mam nadzieję – nie zostanie mi poczytane, jako przejaw pychy, a jedynie, jako działanie inspirowane misją mówienia o tym, co jest wciąż przemilczane.   

Moje orędzie na 27 dzień marca

Jakże fortunnie rok 2018 zbliżył ku sobie dwie daty, dwa światy. Jakże zastanawiającym jest tak bliskie sąsiedztwo w tegorocznym kalendarzu świata mistyki kreowanej i świata prawdziwego mistycznego sacrum. Oto w czasie tegorocznego Wielkiego Tygodnia, poprzedzającego największą z Tajemnic wiary, czyli Mękę i Zmartwychwstanie Pana Jezusa, przypada Międzynarodowy Dzień Teatru.

Czytaj więcej...

Kirkor w mundurze Pawlaka

czyli Balladyna po tarnowsku.

W tym roku po raz 57. obchodzimy, jak zawsze 27 marca, Międzynarodowy Dzień Teatru. Święto to zostało ustanowione z inicjatywy Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) w roku 1961 dla upamiętnienia inauguracji w Paryżu w 1957 roku Teatru Narodów – festiwalu, na którym spotkały się zespoły z obu stron „żelaznej kurtyny”. Od tego czasu Dzień Teatru jest obchodzony co roku przez ponad sto narodowych ośrodków ITI na całym świecie. Tradycją są organizowane w wielu teatrach uroczyste premiery, w tym roku także w naszym, któremu patronuje L. Solski. A dano z tej okazji w niedzielę 25 marca "Balladynę" Juliusza Słowackiego - rzecz w robocie teatralnej arcytrudną i arcyważną z racji historyczno-politycznych asocjacji oraz współczesnych konotacji. I tu od razu trzeba powiedzieć, że tarnowski teatr pod dyrekcją M. Hycnara poradził sobie z tym bardzo dobrze. To jedna z najlepszych premier ostatnich lat, godnie czcząca święto ludzi sceny. Duża w tym zasługa reżyserii Bożeny Suchockiej, która świetnie poprowadziła aktorów i sprawiła, że spektakl rozgrywany na kilku planach, z ciekawymi efektami audiowizualnymi, ma dobre tempo i pomimo, że trwa ponad dwie i pół godziny nie nudzi, pobudzając do refleksji nad naszą współczesnością, chociaż od jej napisania minęło 184 lata. Do sukcesu przedstawienie walnie przyczyniła się także znakomita scenografia Jana Kozikowskiego z zespołem, utrzymana w konwencji teatru greckiego i kostiumy (brawa za kostium Goplany), z jednym wyjątkiem. Konia z rzędem temu, kto wyjaśni dlaczego Kirkor nosi, jako żywo, galowy mundur strażaka z OSP! Całość spaja i podkreśla bardzo klimatyczna muzyka Barbary Derlak z zespołem (szkoda, że zapomniano odnotować ich nazwiska w programie). No i aktorzy! Cały piętnastoosobowy zespół "Balladyny" należałoby wymienić i docenić, bowiem stworzyli prawdziwy zespół, co niestety nie jest regułą w polskich teatrach. Aliści nie można nie wymienić Balladyny - Matyldy Baczyńskiej, potwierdzającej, że jest niekwestionowaną królową tarnowskiej sceny (szkoda, że za bardzo zaufała kostiumologom); Goplany - Dominiki Markuszewskiej, porywającej i świetnie dysponowanej warsztatowo; Ewy Sąsiadek - matki, subtelnej i wzruszającej. Z panów, zaskakująco dobry (nie tylko ze względu na kostium) okazał się Kirkor - Fabiana Kocięckiego, konsekwentny w prowadzeniu roli i odpowiedzialnie partnerujący innym; oraz Grabiec - Tomasza Wiśniewskiego, żywiołowy i witalny, brawurowo prowadzący rolę. Wszystkie postaci wyraziste i wewnętrznie spójne, rozedrgane i zdyscyplinowane. I jeszcze pięknie prowadząca rolę Alina - Marta Dylewska i świetnie wyglądający w swoim kostiumie Pustelnik - Ireneusz Pastuszak (tylko ta wódka, którą się raczy). I jeszcze chór grecki...i światła. Z racji świątecznych okoliczności, przed spektaklem odczytano specjalne orędzie Marii Kleczewskiej, zaś po jego zakończeniu wręczono nagrody i, jak każe tradycja, bankietowano...   

Czytaj więcej...

Niedziela Palmowa

Zwana też kwietną lub wierzbną, rozpoczyna cykl obrzędów wielkanocnych. Przywołuje ona triumfalny wjazd Chrystusa do Jerozolimy na pięć dni przed ukrzyżowaniem. Wspominają o nim wszyscy czterej ewangeliści, ale tylko jeden Święty Jan mówi o tym, że zgromadzony tłum wita Chrystusa gałązkami palmowymi. Wydarzenia te miały wypełnić starotestamentowe proroctwo Zachariasza, który zapowiadał: "Oto Król twój idzie do ciebie sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny - jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu, oślicy". Zwyczaj obchodzenia tego święta potwierdzony jest dopiero w dokumentach z IV wieku, które zawierają opis tego zwyczaju kultywowanego wówczas w Jerozolimie. Patriarcha dosiadający osła wjeżdżał do miasta drogą opisaną w Piśmie Świętym. Niedzielę Palmową wprowadzono do liturgii w XI wieku. Do reformy Kościoła katolickiego w 1955 roku celebrans wychodził w Niedzielę Palmową przed kościół, a bramę kościoła zamykano. Musiał trzykrotnie uderzyć krzyżem w bramę kościoła i wtedy ponownie ją otwierano, a kapłan z uczestnikami wstępował do wnętrza kościoła, by odprawić mszę. Miało to przypominać wiernym, że zamknięte niebo zostało otworzone dzięki śmierci krzyżowej Chrystusa. Obecnie kapłan w Niedzielę Palmową nie przywdziewa szat pokutnych fioletowych, ale szaty czerwone. Procesja ma charakter tryumfalny. Przez to Kościół chce podkreślić, że kiedy Chrystus za kilka dni podejmie się tak okrutnej śmierci to jednak nigdy nie pozbawi się swojego majestatu królewskiego i prawa do panowania. A przez mękę i śmierć to prawo jedynie umocni.

Czytaj więcej...

Muzyczna uczta i teatralna biesiada

Dobiega końca VIII edycja Festiwalu Paschalnego Musica Poetica – jednego z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Tarnowie.  Podstawowym paradygmatem Festiwalu trwającego od 21-24 marca, są od początku muzyczne prezentacje w bazylice katedralnej dzieł wielkopostnych, realizowane przez wybitnych polskich i międzynarodowych kompozytorów (szczegóły przedstawialiśmy w otwierającym imprezę materiale). Tegoroczna Musica Paschalia jest niezwykle udana także ze względu na ambitne imprezy towarzyszące i wybitnych gości. Jednym z nich był jeden z gigantów polskiego teatru – prof. Leszek Mądzik – twórca i dyrektor legendarnej Sceny Plastycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (Swoje spektakle prezentował także w teatrze w Tarnowie), malarz i performer. Wyznajemy sztukę. Manifestujemy przywiązanie do sztuki, jako części naszej tożsamości kulturowej. W przestrzeni, za którą jesteśmy odpowiedzialni, kultywujemy sztukę po to, by ta przestrzeń nie była intelektualną i emocjonalną pustynią. W Tarnowie profesor Mądzik pokazał ciekawie wyeksponowaną na terenie Mościc, plenerową wystawę fotograficzną  „Sacrum miejsca” z podróży ze swoim teatrem  do Peru, Belgii, Włoch, Francji, Meksyku, Hiszpanii, Ukrainy oraz.  w Centrum Sztuki Mościce poprowadził warsztaty teatralne, których zwieńczeniem był plenerowy spektakl „Biesiada”  zaprezentowany na tarnowskim Rynku wieczorem we środę 21 marca. Obie te imprezy swoją pasyjną tematyką bardzo udanie wprowadzają nas w atmosferę nadchodzącego Wielkiego Tygodnia.

Czytaj więcej...

Zanim przemówią trawy

To tytuł najnowszego, dwunastego już, tomiku wierszy znanego tarnowskiego poety, pedagoga i animatora kultury Zbigniewa Mirosławskiego. Ten ceniony w kraju i rozpoznawalny również poza jego granicami autor, tym razem zaprezentował bardzo starannie edytorsko wydany (przy znaczącym wsparciu MBP, z którą poeta związany jest od lat), ekskluzywny wybór dwujęzycznych wierszy, w autorskim tłumaczeniu na język angielski, co świadczy nie tyle o erudycji poety, ile o poszerzaniu jego poetycko-lingwistycznego spektrum. Dodatkowo same wiersze pięknie ilustrują znakomite fotografie Jana Boczara, z wykształcenia elektronika, a z zamiłowania fotografika i przewodnika tatrzańskiego, członka Tarnowskiego Towarzystwa Fotograficznego. A  sam ten poetycki areopag (przewodził mu Tadeusz Trytek) nie przypadkowo odbył się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w pierwszy dzień wiosny, wszak 21 marca to także Światowy Dzień Poezji. I, jak to zauważył sam autor, chyba jeszcze nigdy na 1 metr kwadratowy Galerii Niebieskiej nie przypadało tylu poetów… . Byli m.in. Maria Kwater, Justyna Babiarz,  Maks Tchoń i Dariusz Romanowski.  I zanim przemówią swoją urodą wiosenne trawy - „Before grasses speak”, warto o zachodzie sycić się ze słońcem rozmową... misternie utkaną różnokolorową czcionką przez poetę.

Czytaj więcej...

Ciesielczyk kontra Gowin

czyli paczka żywnościowa dla wicepremiera

Ukazał się drugi numer  miesięcznika  "Zjednoczeni dla Tarnowa", którego wydawcą jest stowarzyszenie "Oburzeni", a redaktorem naczelnym Marek Ciesielczyk. Ten dobrze znany tarnowianom polityczny "człowiek-orkiestra", tym razem wylewa gorzkie żale nad...sobą. W jego opinii okazuje się bowiem, że Służba Ochrony Państwa (dawny BOR)  pełni rolę cenzora politycznego. Otóż, 9 marca 2018 w Tarnowskim Teatrze odbyło się, o czym mało kto wie, spotkanie za zamkniętymi drzwiami z wicepremierem Jarosławem Gowinem, który do budynku wszedł tylnymi drzwiami,  być może dlatego, ze przed głównym wejściem miała miejsce, zorganizowana przez stowarzyszenie OBURZENI, zbiórka żywności dla ministra nauki, który niedawno skarżył się publicznie, że nie wyżyje do pierwszego z pensji wysokości 17 tysięcy złotych!

Czytaj więcej...

Musica Poetica 2018

To znaczący festiwal muzyczny, który od roku 2011 odbywa się w Tarnowie, w okresie przed wielkanocnym. Ideą Festiwalu są muzyczne prezentacje dzieł wielkopostnych, realizowane przez wybitnych polskich i międzynarodowych artystów, zgodnie z historyczną praktyką wykonawczą. W programie tegorocznej VIII edycji, która tak jak i poprzednie, odbywać się będzie w tarnowskiej katedrze w dniach 21-24 marca, znajdą się m.in. STABAT MATER Antonio Vivaldiego w wykonaniu Capelli Cracoviensis, PASSIO – Arvo Pärta w wykonaniu Ensemble Paneuropa, Bach – sonaty skrzypcowe w wykonaniu Duo Amsterdam Rie Kimura (skrzypce), Pieter-Jan Belder (klawesyn), oraz LA RISONANZA Fabio Bonizzoni. Podobnie jak w roku ubiegłym, w myśl łączenia pokoleń, organizatorzy zapraszają do czynnego udziału w festiwalu amatorów i melomanów, z Tarnowa i okolic. Zorganizowany zostanie CHÓR SPOŁECZNY. Festiwal organizują: Centrum Sztuki Mościce, samorząd tarnowski (Wydział Kultury UMT), Capella Cracoviensis oraz Fundacja Rozwoju Sztuki Sonoris. A już jutro, w poniedziałek 19 marca nastąpi otwarcie plenerowej wystawy fotografii prof. Leszka Mądzika pt. „Sacrum miejsca”. Zlokalizowana przed Centrum Sztuki Mościce, wzdłuż parku oraz oraz obok Kościoła NMP Królowej Polski zaprezentuje fotografie z podróży z Teatrem Scena Plastyczna KUL do Peru, Belgii, Włoch, Francji, Meksyku, Hiszpanii, Ukrainy. Jej pasyjna tematyka bardzo dobrze wpisuje się w atmosferę zbliżającego się Wielkiego Tygodnia. Poniżej szczegółowy afisz tej wartościowej imprezy, mającej swoje stałe miejsce w kalendarzu kulturalnym naszego miasta.

Czytaj więcej...